Bijten als remedieDe verzameling van Heinz Keijser is niet los te zien van zijn interesse in kinderen en hun ontwikkeling. Zijn bibliotheek en archief bevatten naast veel materiaal over de vroege geschiedenis van spelen en speelgoed ook informatie over dit onderwerp in zijn tijd, zoals krantenartikelen met titels als ‘Kinderen spelen zich uit de problemen’ en ‘Voedsel voor het spel. Speelgoed, commercie en de kinderziel’, en een brochure van de Amsterdamse winkel SPEEL GOED BV. De brochure gaat uitvoerig in op de ontwikkeling en de behoeften van jonge kinderen in relatie tot speeltuig, zo ook op een euvel waar jonge ouders zich van oudsher mee bezighouden, het (pijnlijke) doorkomen van kindertandjes: ‘Is hij wat drenzerig, heeft hij een rood opgezette wang of zit hij voortdurend met zijn knuistje in zijn mond? Hoe het zij: u kunt hem een weldaad doen als u iets geeft om op te bijten: niet met scherpe kanten, maar wel van hard materiaal (gepolijst hout of been) en natuurlijk ongeverfd. De verschillende houten rammelaars en tastfiguurtjes lenen zich hier heel goed voor’. Keijser schafte verschillende exemplaren uit de brochure aan, zoals ‘
bengelvisjes’, een
maanvisrammelaar, een r
ammelbal met ring, en een
klankhout waarmee gerammeld en waar veilig op gebeten kon worden. Als ‘tegenwicht’ voor deze in blank hout uitgevoerde exemplaren, nam hij ook een plastic ‘teeth-a-rattle’ van de firma Tommee Tippee in zijn verzameling op, inmiddels een van de vijf grootste internationale firma’s in ‘intuïtieve’ babyproducten. De bijtring kan gevuld worden met gekoeld water als remedie tegen het zere tandvlees.
(inv. nr. 0811)In Keijsers verzameling vinden we allerlei soorten ‘bijtstokken’ die hij naast rammelaars actief verzamelde. Ze zijn vervaardigd van kostbare materialen, zoals koraal, waaraan beschermende en helende werking werd toegekend. Koraal leent zich bovendien goed voor dit doel: als product van een levend organisme is het relatief zacht en tegelijkertijd stevig genoeg als bijtstok. Bovendien is koraal glad, in tegenstelling tot de stukjes hout, dierenbotten of rauwe wortelen en andere groenten die door de minder gefortuneerden voor dit doel werden gebruikt. Bijtstokken van koraal zijn vanwege de koraaltakjes vaak grillig gevormd, zoals dit bijzondere exemplaar, gevat in een gouden zetting met een oogje voor de ketting. Als je deze bijtstok ter hand neemt, en dus omdraait, zie je een leuk detail: een fijn uitgesneden paardenhoofdje. •
Mirjam Knotter